Sigara İçmeye neden Olan Psikolojik Mekanizma

Sigara içme ile ilgili anılar bilinçaltının karanlık yuvasından  bilincin aydınlık alanına çıkarıldığında önemli bir kısmının bilinçdışı güncel kaygıdan farklı bir özellik ve anlam taşıdığı dikkati çeker. Bunlar, bilinçdışı güncel kaygı ile ilgili anılara göre bilinçaltının daha derin katmanlarında yer alırlar. Ortaya çıkarılmaları da biraz daha zordur. Bu yüzden ilgili anılar bilinçdışında bir temel kompleks oluşturur. Bu temel kompleksi oluşturan anılar yığınını incelediğimizde bunların ortak özelliğinin sigara içmeyi ‘bilinçdışı bir özgün mazoşist edim’  olarak değerlendirdiği  dikkati çeker. 

Sigara içen kişi, bilinçli olarak sigaranın sağlığına ve ekonomisine zarar verdiğini bilmektedir. Aslında bilinçdışında da böyle bir amaçla sigara içmek istemektedir. İnsanın sigara içmekten dolayı öksürmesi, boğulması, nefes almada bir kısım sorunları yaşaması… bilinçdışı düşüncelerde bir tehlike olarak algılanacaktır. Kişinin bu durumlara karşın sigara içmeyi sürdürmesi bilinçdışında yer alan kendisine zarar vermek güdüsü dışında başka bir şeyle açıklanamaz. Ayrıca her yerde rahatlıkla karşılaşılabilecek sigaranın sağlığa zararları ve ekonomisine büyük bir yük olduğu konusundaki yoğun bilgilendirmeler ve propagandalar da bilinçdışında sigara ile ilgili olumsuz bir yargıya yol açabilecektir.  Bütün bunlar bilinçdışının da sigaraya bir suç aleti olarak bakmasına neden olabilecektir. Bu nedenlerle sigara içmenin altında yatan temel kompleksi bilinçdışı bir özgün kendini cezalandırma gereksinimi olarak açıklayabiliriz. Yani sigara içmek bilinçdışı bir özgün  mazoşist edimden ibarettir. Bu da herkeste aşağı yukarı böyle olmak zorundadır. Kimse sigaradan alınan zevkin acıdan katışıksız olduğunu iddia edemez. Bu durum, sigara içmenin altındaki temel kompleksi karşılamakta; sigara içmeye neden olan psikolojik mekanizmanın da birinci öğesini teşkil etmektedir. İkinci öğe bir tetikleme işlevi gören bilinçdışı güncel kaygıdır.

Bilinçaltında bilinçdışı özgün mazoşist edim, bilinçdışı güncel kaygıya göre daha derinlerde  yer aldığı için sigara içmeye neden olan psikolojik mekanizmada onu birinci öğe, diğerini ise ikinci öğe olarak adlandırdık.

‘Bilinçdışı özgün mazoşist edim’in bir cinsel sapıklık yada sapma durumu olan ‘mazoşizm’ ile bir ilgisi yoktur. Baştaki ‘özgün’ sıfatı ile bu farklılığı vurguladık. Sigara içmek hem bedenimize hem de ekonomimize zarar vermektedir. Kişi bu zararları bile bile sigara içiyorsa, sigara içme alışkanlığından ve bağımlılığından istediği halde kopamıyorsa bunun insanın bilinçdışı dünyasında bir özgün mazoşist edim olarak ruhsal bir doyum sağladığını düşünebiliriz. Hem zararlı olma durumuyla bir acı, hem de ruhsal doyum sağlaması nedeniyle de bir zevk kaynağı olarak sigara içme olgusu için ‘bilinçdışı özgün mazoşist edim’ ifadesinin uygun düştüğünü sanıyorum.

Sigara içemeye neden olan psikolojik mekanizmanın iki temel öğesi bulunmaktaydı. Birinci öğe, bilinçdışında bir kendini cezalandırma gereksinimini karşılamaktaydı. İlk öğe ta ilk çocukluğa, hatta bebekliğe kadar uzanan bir anılar zinciri ile sigara içmeyi bir bilinçdışı ceza olgusu olarak değerlendirmekteydi. Bu nedenle onu bilinçdışı bir özgün mazoşist edim olarak adlandırmıştık. Ayrıca derin bir temel kompleks meydana getirmekteydi. Ortaya çıkarılması da biraz zordu. Herkeste de sigara içme ile ilgili aynı bilinçdışı anlama sahipti: “Sigara içmek kendime uyguladığım bir cezadır.” İkinci öğe ise bilinçdışında yer alan güncel bir kaygıydı. Bilinçdışının yüzeyine yakın bir yerdeydi.

Temel kompleks, yani bilinçdışı özgün mazoşist edim ile sigara içmeyi tetikleyen bilinçdışı güncel kaygı arasındaki ilişkiyi, daha doğrusu psikolojik mekanizmanın nasıl işlediğini ele almaya sıra geldi sanırım. Sigara içmenin nedeni bilinçdışı bir güncel kaygıydı. Bilince bu çeşit bir kaygı çok saçma gelmesine karşın bilinçdışı çeşitli nedenlerle bunu gereğinden çok ciddiye alabilmektedir. İlgili  bilinçdışı güncel kaygı sigara içme edimi ile hem ifade edilir hem de doyuma ulaşır. Doyuma ulaşan kısım, temel kompleks ile ilgilidir. Sigara içmek suretiyle kişinin kendisine uyguladığı bilinçdışı ceza,  ilgili bilinçdışı güncel kaygı için bir ödenen bedel işlevi görmesi nedeniyle ruhsal bir doyum sağlamaktadır. Sigara içme bedeline karşı bilinçdışı güncel kaygının gerçekleşmesi  önlenmiş olur. Bilinçdışı güncel kaygının gerçekleşmemesini sigara içmek gibi az bir bilinçdışı ceza bedeli ile ödediği için bu ilgili kişiye göreceli bir rahatlama ve haz duygusu vermektedir. Temel kompleks, yani sigara içme olgusunu karşılayan bilinçdışı özgün mazoşist edim, bilinçdışı güncel kaygıyı etkisizleştirmek için kişinin sağlığını ve parasını feda etmektedir.

Şimdi de sigaradan alınan hazzın kökenini biraz daha açmak istiyorum. Kuşkusuz kimse acıdan zevk alamaz. Herkes acıdan kaçar. Acı zevkin, hazzın karşıtı bir olgudur. Kişinin acıdan zevk almasının nedeni daha büyük bir acıdan kurtulmuş olmanın verdiği göreceli bir rahatlama duygusudur. Tiryakinin asıl acı kaynağı bilinçdışındaki bir güncel nedene dayanan kaygıdır. Kişi sigara içmekle bilinçdışında kendisini cezalandırdığını bilmektedir. Tabii bu bilgi bilinçdışıdır, yani kişi bu bilgiden habersizdir. İlgili bilinçdışı ceza asıl acı kaynağı olan bilinçdışı güncel kaygı için bir kefaret niteliği taşımaktadır. Kişi bu bilinçdışı cezayı çekmekle aynı suçtan iki kere cezalandırılamayacağı doğal hukuk ilkesiyle ruhsal bir kurtuluşa ermektedir. Asıl acı kaynağı bilinçdışı güncel kaygı yerine bu ufak bilinçdışı cezanın gerçekleşmesi ruhsal dünyada kısa bir süre için de olsa bir rahatlama ve haz alma duygusu sağlamaktadır. Sigaranın içerisindeki nikotin maddesi de organizmada neden olduğu maddi hazla bunu desteklemekte, sigara bağımlığını daha da perçinlemektedir.